معرفی رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی:

سابقه تاسیس این رشته تحصیلی با عناوین مدیریت بیمارستان و اداره امور بیمارستانها، به سال 1335 برمیگردد که در آن زمان وزارت بهداری، برنامه هایی به صورت آموزش ضمن خدمات ارائه می کرد و از نظر مالی از طرف سازمان برنامه حمایت می شد. در ششصدمین جلسه شورای دانشگاه تهران مورخ 21/4/1340 طرح تاسیس موسسه علوم بیمارستانی به تصویب رسید و در این زمینه موافقت نامه ای بین دانشگاه تهران و وزارت بهداری به امضاء رسید و از سال 41-1340 دروس مدیریت بیمارستان بطور رسمی جزء کلاسهای مربوط به تحصیلات عالی تخصصی دانشگاه قرار گرفت و آقای دکتر محمد صدری استاد دانشکده پزشکی از طرف رئیس دانشگاه تهران به سرپرستی این دوره منصوب شد. پس از آن طرح مدیریت بیمارستان منطبق با اساسنامه فوق تنظیم و به تصویب مقامات وزارت بهداری و سازمان برنامه رسید و نظام آموزش با مطالعه برنامه های آموزشی این دوره در کشور ایالات متحده آمریکا و با همکاری مسئول آموزش مدیریت بیمارستان و در انگلستان با کمک مالی دانشگاه لیدس و مرکز مطالعات خدمات بهداشتی نافیلد تنظیم و مرتب گردید و طی چهار سال با همکاری آکادمی آرتوزهرست مشاور بیمارستانی مرکز نافیلد برنامه در حال اجرا بود تا اینکه زمان انقلاب فرهنگی این برنامه دستخوش تغییراتی شد و مجدداً پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و انقلاب فرهنگی در جلسه مورخ 3/4/1364 ستاد انقلاب فرهنگی براساس طرح دوره کارشناسی مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی که توسط شاخه مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی گروه پزشکی ستاد انقلاب فرهنگی تهیه شده و به تائید این گروه رسیده بود، برنامه آموزش این دوره رادر مقطع کارشناسی تصویب کرد.

شورای عالی برنامه ریزی کشور نیز در دویست و بیستمین جلسه خود در مورخ 16/4/1370 براساس طرح دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی که توسط کمیته تخصصی گروه پزشکی شورای عالی، برنامه ریزی شده و به تائید این گروه رسید، برنامه آموزش این مقطع را تصویب کرد. در حال حاضر این رشته تحصیلی در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دوره دکترا در چندین دانشگاه کشور توسط اساتید مجرب این رشته تدریس می گردد. 

تعریف
مديريت خدمات بهداشتي و درماني رشته‌اي است چند نظامي، شاخه‌اي از علوم انساني با كاربرد در حيطه علوم پزشكي، كه مدير با هدايت تشكيلات انساني و اخذ تصميمات مطلوب و استفاده مؤثر و كارآ از منابع، مادي و انساني، از طريق برنامه ريزي، سازماندهي، هدايت و نظارت براي دستيابي به اهداف مؤسسات خدمات بهداشتي و درماني براساس نظام ارزشي مورد قبول جامعه، ايفاي نقش مي‌كند.

مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی دربرگیرنده مجموعه فعالیت ها و وظایف اساسی مدیریت شامل: 1- برنامه ریزی، 2- سازماندهی، 3- هماهنگی، 4- رهبری، 5- کنترل و ... در عرصه بهداشت و درمان است. مدیر خدمات بهداشتی و درمانی باید قادر باشد نیازهای داخلی و خارجی سازمان را شناسایی کرده و به آنها پاسخ دهد و به عنوان یک هماهنگ کننده و رهبر در سیستم بهداشتی و درمانی در فراهم آوردن سلامت و رفاه اجتماعی افراد جامعه تلاش کند. یک مدیر خدمات بهداشتی و درمانی بایستی با اصول و ضوابط مراکز بهداشتی و درمانی و بیمارستانها آشنا باشد و در جهت استفاده بهینه از منابع موجود گام بردارد. در حقیقت مدیر خدمات بهاشتی و درمانی باید به عنوان یک استراتژیست دارای دیدگاه های بلندمدت و جامع باشد.

اهداف کلی
هدف كلي از برنامه آموزشي دانشجويان كارشناسي مديريت خدمات بهداشتي و درماني، تأمين نيروي انساني توانمد براي پذيرش مسئوليت‌هاي اداري و اجرايي واحدهاي مختلف بهداشتي و درماني بمنظور افزايش كارآيي و اثر بخشي و ارتقاءابعاد كيفيت خدمات سازمانهايي است كه عهده دار سلامت جامعه‌اند. وجوه اهداف كلي عبارتند از :

1.     توسعه تفكر آزاد و خلاق در جهان پويا و پيچيده كنوني .

2.     توسعه مهارتهاي مديريتي در زمينه رهبري سازمانهاي نظام سلامت .

3.     توسعه مهارتهاي انساني و ارتباطي در زمينه مديريت سازمان‌هاي نظام سلامت .

4.     توسعه مهارتهاي اقتصادي و مالي در زمينه نظام سلامت .

5.     توسعه دانش فني و كارآزمودگي از طريق پژوهش و برگزاري دوره‌هاي كارآموزي در نظام سلامت .

6.     ارتقاء توان تجزيه و تحليل و پيش‌بيني تحولات آينده در نظام سلامت .

7.     توسعه اخلاق حرفه‌اي در مديريت و رهبري نظام سلامت .

8.     ايجاد آمادگي براي عهده دار شدن پست كارشناسي و مديريت اجرايي در سازمانهاي بهداشتي و درماني 

وضعیت رشته  مدیریت خدمات بهداشتی در جهان

رشته مديريت بيمارستان در سال 1934 ميلادي براي نخستين بار در دانشگاه شيكاگو  آمريكا در سطح كارشناسي ارشد، طي يك دوره يكساله كه بعد به دوره دو ساله تبديل  گرديد، ايجاد شد. در سال 1983 در حدود 51 برنامه آموزشي در سطح كارشناسي ارشد اين  رشته به تصويب وزارت بهداري آمريكا رسيد كه منجر به فراغت از تحصيل حدود 20000 نفر در مقطع كارشناسي ارشد مديريت بيمارستاني در اين كشور گرديد .

اصولاً موسسان و پیشگامان اصلی رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی به صورت آکادمیک، صاحب نظرات آمریکایی هستند اما این رشته تحصیلی در چندین کشور بزرگ دنیا مثل آمریکا، کانادا، استرالیا، آلمان، هندوستان، چین و انگلستان و ... تحت عناوینی چون : Management Hospital ، Health care management ، Health services management و ... به صورت آکادمیک و یا آموزش های ضمن خدمت در حال آموزش و تدریس به دانشجویان و مدیران خدمات بهداشتی و درمانی است. این رشته تحصیلی در حال حاضر در دیگر کشورهای جهان نیز در حال گسترش می باشد.

توانایی ها و قابلیت ها
فارغ‌التحصيل‌ رشته‌ مديريت‌ خدمات‌ بهداشتي‌ ـ درماني‌ به‌ عنوان‌ مدير بخش‌  بهداشت‌ و درمان‌ عمدتاً با بيماران‌؛ يعني‌ با ضعيف‌ترين‌ ، مظلوم‌ترين‌،  نيازمندترين‌، حساس‌ترين‌ و ناشكيباترين‌ انسان‌ها روبرو است و از سوي‌ ديگر با  استرس‌، اضطراب‌، كمبودها، نواقص‌، نارضايتي‌ها و برخوردهاي‌ متنوع‌ سروكار دارد؛ بنابراين‌ بايد از پختگي‌، تحمل‌ و شكيبايي‌ برخوردار باشد. همچنين‌ لازم‌ است‌ كه‌  از نظر جسمي‌ و روحي‌ قوي‌ بوده‌ و در تصميم‌گيري‌ قاطع‌ باشد.در ضمن‌ دانشجوي‌  اين‌ رشته‌ بايد به‌ دروس‌ علوم‌تجربي‌ مثل‌ فيزيك‌، شيمي‌، رياضي‌، زيست‌شناسي‌ و همچنين‌ زبان‌ انگليسي‌ مسلط‌ باشد با چنین ویژگی هایی دانشجویان این رشته پس از اتمام دوران تحصیل خود به توانایی ها و مهارت های زیر دست پیدا می کنند:

1.     اداره امور بیمارستانها و واحدهای بهداشتی و درمانی براساس شیوه ها و روشهای مدیریتی نو و اثربخش و متناسب با سازمانهای عرضه کننده خدمات بهداشتی و درمانی

2.     برخورداری از دانش و مهارت های مدیریتی و هماهنگی فعالیت ها و منابع سازمان از جمیع ابعاد آن (بهداشتی، درمانی، انسانی، فیزیکی، مالی، اطلاعاتی و ...)

3.     پژوهش و تحقیق در زمینه چالش های سیستم بهداشتی و درمانی کشور و ارائه راهکارهای مناسب در جهت حل و رفع آنها طراحی روشهای کارآمد و اثربخش در زمینه رفع مشکلات اقتصادی، اجتماعی و ... بهداشت و درمان

نقش دانش آموختگان
دانش آموختگان رشته مديريت خدمات بهداشتي و درماني براي مشاغل كارشناسي و پست‌هاي مديريتي براي سطوح مختلف مؤسسات و سازمانهاي نظام سلامت كشور اعم از عمومي يا تخصصي، دولتي يا خصوصي، كلينيك‌ها، شبكه‌هاي بهداشتي و درماني آماده مي‌شوند .

باتوجه به آموزشهاي نظري و كاربردي كه اين دانشجويان در طي دوره آموزشي خود فرا مي‌گيرند انتظار مي‌رود كه پس از فراغت از تحصيل شايستگي‌هاي لازم را جهت ايفاي نقش‌هاي مديريتي، اداري، اقتصادي، كارشناسي آموزش يا پژوهشي در زمينه‌هاي مرتبط با دوره تحصيلي خود، كارشناسي بهداشتي يا درماني در زمينه‌هاي مرتبط با دوره تحصيلي خود و كارآفريني در زمينه خدمات بهداشتي و درماني كه مطابق با وظايف سازماني و حرفه‌اي آنان است، را به عهده گيرند .

1.     مطالعه و بررسي در زمينه شناخت مسائل و مشكلات اجتماعي، اقتصادي و خانوادگي، رواني و درماني بيماران با مراجعه روزانه به بخشهاي بيمارستان و تماس با پزشك و ساير مؤسسات درماني و امدادي و مذاكره با بيماران .

2.     شناخت سياستها و خط مشي‌ها، استراتژي ها، بررسي نيازهاي آموزشي، برنامه ريزي، اجرا و ارزشيابي دوره‌هاي آموزشي و آموزش ضمن خدمت كاركنان .

3.     برگزاري و شركت در كنفرانس ها، سمينارها، همايش ها، كارگاه ها و تنظيم و ارائه نظرات شركت كنندگان در قالب قطعنامه .

4.     بررسي و اظهار نظر و تشخيص اولويت مسائل و مشكلات سازماني براساس منابع و پيش‌بيني تغييرات در آينده و ارائه پيشنهادها و راه حل هاي اجرايي مناسب .

5.     ارائه نظريات و پيشنهادات درمورد افزايش كارايي و اثربخشي سازمان باتوجه به مهندسي مجدد فرايندها و مهندسي ارزش .

6.     بررسي، مطالعه و كمك در طرحهاي تحقيقاتي در زمينه‌هاي فوق .